BBM Magazine Issue-Sayı: 35 November/December - Kasım/Aralık 2019

COVER STORY • KAPAK DOSYASI 32 BBM / NOVEMBER-DECEMBER 2019 • KASIM-ARALIK 2019 Anadolu dendiğinde, hiç kuşkusuz ilk akla gelen tarım ürünü buğdaydır. Buğday, ekonomik öneminin yanında, Anadolu’nun toplumsal, kültürel ve arkeo- lojik bir değeridir. Şanlıurfa yakınlarında yer alan Gö- bekli Tepe’de bundan yaklaşık 11 bin yıl önce, avcı- toplayıcı insanların yerleşik düzene geçmeye doğru ilk adımlarını attıkları geçişin en önemli ipuçlarını ba- rındırır. Genetik biliminin katkısı ile birçok varyasyonu bulunan buğday, buluntulara göre ilk olarak Göbekli Tepe civarında yetiştirilmiş. Buğdayın ana yurdu Gö- bekli Tepe kabul ediliyor. Doğadaki yiyeceklere erişim bakımından Anadolu ve Mezopotamya’da yaşayan insanlar, başka yerler- dekine oranla çok daha şanslıydı. Bu bölge, başta buğday ve arpa olmak üzere, pek çok tahılın yabani atalarının merkeziydi. İnsanlar önceleri bu iki tahı- lı doğadan toplarken, zamanla onları ekip biçmeye başladılar. Bu da insanların yerleşik düzene geçip, çiftçiliğe başlamasına imkân sağladı. Günümüzden yaklaşık 10 bin yıl önce, yeryüzünde tarım yapan ilk insanların kurduğu köyler Güneydoğu Anadolu’da ve kuzey Mezopotamya’da görülmeye başladı. Bundan sonraki 1500 yıl içinde buğday tarımı gi- derek Orta Anadolu’ya doğru yayıldı. Anadolu’nun neolitik döneme ait en eski yerleşimleri arasında yer alan Aşıklı Höyük (Aksaray), Can Hasan III (Karaman) ve Çatalhöyük’te (Konya-Çumra) yaşayan atalarımız, yabani buğday ve arpayı yetiştirmeye başlamışlardı. Yapılan kazılarda ele geçirilen buğday kalıntıları, bu bitkinin insanlar için vazgeçilmezliğini ortaya koyu- yor. Tarihi çok eskilere giden ve antik insanların bes- lenmesinde kilit rol oynayan buğdayın Anadolu’daki sosyal ve kültürel hayata etkileri de çok çeşitliydi. Binlerce yıl boyunca kaya resimlerine işlenen, kilim desenlerine, manilere, destanlara konu olan buğday, Anadolu folkloru- nun en önemli öğelerinden biri olarak öne çıktı. Gerçekten de hemen tüm uygarlıklar tarafından bereketin ve bolluğun sembolü kabul edilen buğday başa- ğı, adeta kutsal bir figür olarak saygı gördü. Buğdayın tarih- çesinin, dünyanın hiçbir yerinde ol- madığı kadar eskiye The first agricultural product people think of is wheat when Anatolian is mentioned. Besides economical value, the wheat has a social, cul- tural, and archaeological value in Anatolia. Gö- bekli Tepe, which is located near Şanlıurfa, has the most important clues of the transition where hunter-gatherer people took their first steps to- wards permanent settlement in 11 thousand years ago. Wheat, which has many variations with the contribution of genetic science, was first grown around Göbekli Tepe according to the findings. The wheat’s main homeland is Göbekli Tepe. In terms of access to foods in nature, people located in Anatolia and Mesopotamia was luckier than people living elsewhere. This region was the center of the wild ancestors of many grains, especially wheat and barley. Initially, people col- lected these two grains from nature; later, they gradually began to cultivate them. This allowed people to move into settlements and start farm- ing. Nearly ten thousand years ago, the villages established by the first agricultural people began to be observed in Southeastern Anatolia and northern Mesopotamia. Over the next 1500 years, wheat cultivation gradually spread to Central Anatolia. Our ances- tors that settled in Aşıklı Höyük (Aksaray), Can Hasan III (Karaman) and Çatalhöyük (Konya- Çumra), which are among the oldest settlements of Anatolia in the Neolithic period, started to grow wild wheat and barley. The remaining wheat re- covered during excavations revealed the indis- pensability of this plant for humans. The effects of wheat, which has a long history and played a key role in the nutrition of ancient people, on the social and cultural life in Anatolia were also very diverse. Wheat, which has been embroidered on rock paintings for thou- sands of years and the subject of kilim patterns, poems, and epics, has come forward as one of the most impor- tant elements of Anatolian